Samen energie steken in de buurt
Een uniek experiment
De GridFlex pilot draait om het onderzoeken of een buurt of wijk zichzelf kan bedruipen als het om energie gaat. Dus opwekken, opslaan en aan de buren leveren in een afgebakend gebied, los van de grote reguliere leveranciers. Daarmee relevante data verzamelen om toekomstige marktmodellen op te kunnen zetten.
In eerste instantie was het doel om een groep huishoudens in en om het dorp Heeten (3.700 inwoners) te zoeken die mee wilden doen. Tijdens de uitwerking van de subdoelen werd duidelijk dat er een extra meerwaarde gecreëerd kon worden als deelnemers achter één trafostation in een wijk meededen. Grote voordeel is dat alle energiestromen, zowel op huishoudniveau als ook collectief, op de ene trafo meetbaar worden.
De nieuwbouwwijk ‘de Veldegge’ met 49 woningen werd hiervoor geselecteerd. Een bestuurslid van de plaatselijke Energie Coöperatie Endona (wijkcoördinator) heeft, ondersteund door Buurkracht, in de wijk een vijftal bewoners enthousiast gemaakt om samen, als Buurtteam, in de wijk de kar te gaan trekken. Zij zijn de spil voor succes gebleken.
Alle huishoudens in de wijk doen mee. Dit is een landelijk unicum. Om de boodschap over te brengen zijn bijeenkomsten voor de buurt en informatiefolders steeds vanuit het Buurtteam geschreven, laagdrempelig en vanuit de ‘ons kent ons’ gedachte. Dit heeft heel goed gewerkt.
‘Nul op de wijktrafo’, hoe gaat dat in zijn werk?
Bij alle 49 huishoudens in de wijk is een EMS geïnstalleerd. Een EMS is een Energie Management Systeem, dat precies bijhoudt wat je aan energie gebruikt en opwekt als je zonnepanelen hebt. Via een daaraan gekoppelde app heb je een ‘real time’ overzicht van je stroom- en gasverbruik.
Er zijn daarnaast bij negen deelnemers verdeeld over de wijk batterijen geplaatst. Zowel de milieuvriendelijke zeezout batterij, als ook standaard Li-Ion batterijen en een vernieuwde Vlakplaat loodzuur batterij.
Hierin wordt midden op de dag het stroomoverschot van de zonnepanelen opgeslagen voor gebruik op een later tijdstip. Ook wordt de piek in de avond afgevlakt (verbruik) door uit de batterijen te putten. Zo wordt er minder energie over de trafo heen en weer ‘gepompt’ met als ideaal ‘nul op de trafo’!
Aanvullend is er in het dorp, maar wel buiten de wijk de Veldegge, een referentiegroep gevormd van 25 huishoudens waar ook een EMS geplaatst is. Bij deze huishoudens zijn geen batterijen geplaatst en zij beschikken ook niet over de app. Doel hiervan is het meetbaar maken van het effect van de activiteiten in de wijk door het plaatsen van batterijen en bewustwording door de app bij de bewoners.
Aansturen van batterijen
Er zijn binnen het project GridFlex twee manieren getest om invloed uit te oefenen op de gewenste energiestromen in de wijk. Door slim laden en ontladen van de geplaatste batterijen via algoritmen door de Universiteit Twente enerzijds en door het individueel informeren en motiveren van de bewoners in de wijk op hun gedrag anderzijds.
Het plaatsen van de batterijen in de huishoudens is met ondersteuning van Independent Solar Systems en onder begeleiding van de wijkcoördinator voor de communicatie uitgevoerd. De volgende stappen werden doorlopen: Toestemming krijgen om een batterij te plaatsen, beoordelen of dit ook technisch mogelijk was, een gebruikersovereenkomst sluiten en afstemmen waar en wanneer deze geplaatst wordt. Bewoners zijn vaak overdag niet thuis en de installateur werkt liever niet in de avond en weekend.
De juiste configuratie tussen de componenten (batterij, omvormer, ems, internet en aansturing) gaf soms aanleiding tot storing. Dit kon meestal op afstand met bewoners hersteld worden, maar menig keer kwam de installateur er aan te pas om het probleem op te lossen. Oorzaken van uitval waren niet altijd te achterhalen.
Enthousiasmeren van bewoners
De bewoners enthousiasmeren om het gebruik van elektriciteit aan te passen gedurende de dag begon met het breed informeren van de wijkbewoners over het project GridFlex. Hiervoor zijn meerdere bijeenkomsten georganiseerd in het lokale Kulturhus de afgelopen drie jaar. Ook zijn er in kleine setting keukentafelgesprekken door het Buurtteam gehouden. In de loop van het project zijn regelmatig flyers met informatie en de laatste stand van zaken door de Buurtteamleden bij alle huishoudens afgegeven.
Met name het stimuleren om de app te downloaden en te gaan gebruiken was een uitdaging. Daar zijn we ook niet helemaal in geslaagd. Je kunt motiveren en enthousiast zijn, maar niet dwingen om de app te gebruiken. Op de app wordt met een bandbreedtemodel aangegeven wanneer geadviseerd wordt om elektriciteit te gebruiken buiten de piekuren van opwek en gebruik.
Comfort is voor velen een groot goed en daar mag niet aan getornd worden. Als je dan kijkt wat er mogelijk is om met verbruik te schuiven in de tijd zijn dat eigenlijk maar enkele elektrische apparaten. Namelijk, de wasmachine; de wasdroger en de afwasmachine. Uiteraard ook een elektrische auto, maar daarvan is er slechts een in de wijk aanwezig, aan het eind van het project.
Met GridFlex beoogden we om de pieken op de trafo te verlagen. Vanwege de uitzondering op de Elektriciteitswet, kon de netbeheerder een vergoeding geven voor het afvlakken van de pieken. Met de verdiensten heeft de wijk besloten om een AED aan te schaffen en een aantal bewoners een AED-cursus te geven. Zo komt de gezamenlijke inspanning van de bewoners binnen dit project ten goede aan de veiligheid en gezondheid in de wijk.
Sociale component
De voortgang van bewustwording is gemeten met het uitvoeren van enquêtes. Een nulmeting, halverwege en aan het eind van het project. Daarnaast zijn er interviews gehouden met bewoners. We zijn hierbij ondersteund door de Rijks Universiteit Groningen (RUG).
Het op de juiste wijze benaderen van bewoners is een vak apart. Hiervoor is dankbaar gebruik gemaakt van de deskundigheid en ervaringen van Buurtkracht. Hierbij zijn we ook ondersteund door Ellen van Oost van de Universiteit Twente met deskundigheid op het snijvlak van techniek en sociale acceptatie.
Privacy
Vanaf het begin werd duidelijk dat persoonsgegevens en gebruiksdata delen met onbekende derde partijen erg gevoelig zou liggen bij de huishoudens en daarmee een factor voor succes waren. Daarom is hierin stevig geïnvesteerd. Enexis heeft een matrix ‘Privacy by design’ ontwikkeld voor GridFlex Heeten. Deze is bekroond met het ‘Privacy by design predicaat.
Het GridFlex Heeten project is een van de eerste projecten die het principe van privacy by design toepast. Het opzetten van de privacy-matrix, om de privacy te waarborgen, zorgde voor veel vertrouwen bij de deelnemers. Deze is opgezet op een zodanige manier dat de namen van alle huishoudens die deelnemen aan het project alleen bekend zijn bij Endona en Escozon, de twee projectpartners in Heeten. De deelnemende huishoudens zijn gekoppeld aan een nummer en deze nummers zijn alleen bekend bij de Universiteit Twente, die de analyses uitvoert. Deze informatie is op een usb-stick gezet en is in een kluis bewaard, waar alleen de verantwoordelijke en één back-up de toegang tot heeft. Op deze manier is informatie over energieverbruik niet herleidbaar naar een bepaald huishouden.
Disseminatie
Met de wijk zijn tijdens bijeenkomsten korte filmpjes gemaakt. Met flyers en email zijn de bewoners steeds geïnformeerd. Met een spandoek in de wijk werd de aandacht op het doel gericht en met keukentafelgesprekken en nieuwjaarsborrel de bewoners enthousiast gehouden.
In de lokale media zijn artikelen over het project vooraf en gedurende het project verschenen. Er zijn presentaties gegeven in den lande over het GridFlex heeten project. Vele studenten en energie initiatieven wisten ons te vinden en hebben we van informatie voorzien over het project en proces om hen te enthousiasmeren over hoe de energiewereld er met 100% duurzame energie uit zou kunnen gaan zien. Ook werd soms pijnlijk duidelijk welke lange weg we nog hebben te gaan.